Дьааҥы куората төрүттэммитэ 385 сылын бэлиэтиир тэрээһинин чэрчитинэн ахсынньы ый 15 уонна 16 күннэригэр «Түмүү – Үүнүү — Иитии» II Гражданскай Форум ыытылынна.
Араас хайысхаларынан үлэлээбит түһүлгэлэр бырагыраамаҕа туруоруллубут кэмнэринэн үлэлээтилэр: Куорат култууратын киинин фойетыгар сарсыардаттан туруоруллубут «Дьааҥы төрүт уус удьуордара», «Төрүт түөлбэм тускуллаах тиһилигэ», «Үлэ киһитин уруйдаан» быыстапкаҕа нэһилиэктэр чулуу дьоннорун, нэһилиэк уонна улуус устуоруйатын арыйан кэпсиир матырыйааллар, кинигэлэр тула дьон тоҕуоруста. Маны кэккэ М.Л. Новгородов аатынан Верхоянскай куорат орто оскуолатыгар бибилэтиэкэр Анна Слепцова сэдэх историческай матырыйаалларынан таҥан таһаарбыт «Дьааҥы куората В. Серошевскай дьылҕатыгар», «Н.С. Горохов – сахалартан бастакы учуонай, этнограф» киинэлэрэ көһүннүлэр. В.З. Кириллина аатын сүгэр «Тымныы чыпчаала» кыраайы үөрэтэр мусуой түмэлигэр Дьааҥы куоратын 385 сылыгар туһуламмыт быыстапка-экспозиция туруорулунна.
«Түмүү – Үүнүү — Иитии» диэн II Гражданскай Форум, үгэс быһыытынан, аал уоту аһатыы сиэринэн-туомунан арылынна, алгыһы улуус култууратын салалтатын исписэлииһэ Василий Колесов толордо. Дьааҥы улууһун дьокутааттарын Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ Екатерина Ноговицына, «Дьааҥы оройуона» муниципальнай тэриллиитин баһылыгын солбуйааччы Александр Васюков уонна «Дьааҥы куората» муниципальнай тэриллии баһылыга Михаил Садовников Дьааҥы куората төрүттэммитэ 385 сылын чэрчитинэн ыытыллар тэрээһининэн бар дьонун, ытык ыалдьыттары эҕэрдэлээтилэр.
Үүнүү
Күнүс 12 чаастан куорат орто оскуолатыгар ыччат түмсүүлэрэ, эдэр исписэлиистэр кыттыылаах социальнай бырайыактары суруйан олоххо киллэриигэ өйөбүл, көмө оҥорор сыаллаах сэминээри Саха Өрөспүүбүлүкэтин СО НКО ресурснай Киинин куратора Надежда Ноговицына иилээн ыытта.
Оҕо үскүүстүбэтин оскуолатын аахтабай саалатыгар улуус дьаһалтатын салайааччылара, муниципальнай тэриллиилэрин баһылыктара, тэрилтэлэр салайааччылара кыттыылаах «Дьааҥы улууһун тыатын хаһаайыстыбатын сайдыытыгар туһааннаах концепциялары олоххо киллэрии» төгүрүк остуолга сүөһү иитиитигэр, племенной дьыалаҕа, кооперацияҕа уонна фермердээһиҥҥэ Саха өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын Департаменын салайааччытын солбуйааччы Галина Осипова кытынна.
Эбиэт кэнниттэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ГАО өҥөнү оҥорор «Мин биисэнэһим» Киин отделын начальнига Ульяна Сокорутова кыттыылаах «Аартыка оройуоннарыгар алын уонна орто биисинэс сайдыытын сүрүн боппуруостара» төгүрүк остуол үлэлээтэ.
«Түмүү – Үүнүү — Иитии» диэн II Гражданскай Форум элбэх дьону сэҥээрдибит эмиэ биир былаһааккатынан оҕо спортивнай оскуолаларын үлэһиттэрэ, спорт бэтэрээннэрэ уонна спортивнай түмсүүлэр кыттыылаах «Чөл олох – чэгиэн турук» төгүрүк остуол буолла.
Иитии
Култуура үлэһиттэрэ уонна нэһилиэнньэ кыттыылаах «Төрүччү төлкөтө» төгүрүк остуолларга санаа атастастылар, төрүччүнү чинчийиигэ сүбэлэр этилиннилэр уонна тустаах дьон чинчийбит сырдатыыларын иһитиннэрдилэр.
Ону салгыы «Өбүгэ үтүө үгэһэ – итэҕэл иитэр тирэҕэ» диэн Айылҕа, Итэҕэл, Иитии киһи олоҕор, дьылҕатыгар, уйулҕатыгар дьайыыларын, тыл күүһүн суолталарын туһунан үөрэтэр хайысхалаах киэҥ кэпсэтиилээх былаһаакка үлэтин улуус култууратын салалтата иилээн ыытта.
«Тыйаатыр – олох көстүүтэ» төгүрүк остуолга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Олоҥхо тыйаатырын үлэһиттэрэ – лиэктэр, искусствовед Виктор Стручков, тыйаатыр труппатын режиссерун көмөлөһөөччүтэ Василиса Алексеева уонна култуура, үөрэҕирии эйгэлэрин үлэһиттэрэ кыттан көрүүлэрин үллэһиннилэр, сырдатыылары оҥордулар;
Форуму ыытыы тэрээһин үлэтин сүрүн кыттааччылара бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ бары хайысхалары сүрүннээтилэр. Ол курдук 16.30 чааска Дойдуга бара турар балаһыанньа сүнньүнэн Арассыыйа туонатыгар ыытылла турар сүҥкэн суолталаах үлэлэри сырдатан туран Дьааҥы Элгэһин уонна Саха сирин эдэр суруйааччыларын кэккэлэригэр киэҥник биллибит бэйиэт-буойун Василий Рожин сырдык кэриэһигэр аналлаах «Лунный блик» кинигэтин сүрэхтэниитэ буолла.
«Култуура дьиэлэрэ – олох эргийэр кииннэрэ» диэн стратегическэй диалог-сессия кэнниттэн «Дойдум миэнэ – сүрэхпэр» диэн ааттаах улахан кэнсиэринэн түмүктэннэ.
Ахсынньы ый 16 күнэ
Үүнүү
Кыһыҥҥы халлаан суктуйуон иннинэ, сарсыарда 8 чаастан, 45 кыраадыс тымныыга «Тымныы чыпчаала – Верхоянскай — 385» экспериментальнай марафоҥҥа араас дистанцияларга уонна скандинавскай хаамыыга күрэхтэр ыытылыннылар.
10 чаастан Куорат арочнай спорт саалатыгар Екатерина Портнягина салайааччылаах улуус тыатын хаһаайыстыбатын биир бөдөҥ тэрилтэтэ — «Тымныы чыпчаала» СХПК оҥорон таһаарбыт бородууксуйатын аһын- үөлүн быыстапкатын туруорда.
М.Л.Новгородов аатынан Верхоянскай орто оскуолатын түһүлгэтигэр «Дьиэ-кэргэним реликвията» – сэдэх уонна дириҥ устуоруйалаах экспэнээттэрдээх улуус кэллиэксийэньиэрдэрин быыстапката туруоруллан улахан сэҥээриини ылла.
Биир кэтэһиилээх тэрээһининэн култуура киинигэр ыытыллыбыт «Үлэ килбиэнэ» Дьааҥы оройуонун «Вести Верхоянья», «Дьааҥы аартыга» хаһыат нөҥүө ыытыллыбыт күрэх түмүгүн иһитиннэрии буолла. Кыайыылаахтар ааттаннылар:
- 1 миэстэ – Баатаҕайтан Зоя Петрова «Аэропорт длиною в жизнь» ыстатыйатынан;
- 2 миэстэ – Адыаччыттан Любовь Корнилова «Корниловтар педагогическай династиялара» ыстатыйатынан;
- 3 миэстэ – Боронуктан Мирослава Горохова «Нэһилиэк бастакы үрдүк үөрэхтээҕэ – ветеринар кыыс Светлана» ыстатыйатынан;
Кыайыылаахтары уонна бары кыттааччылары истиҥник эҕэрдэлиибит! Хаһыаты кытта өрүү бииргэ буолуҥ!
Иитии
Улуус дьаһалтатын социальнай бэлиитикэҕэ салалтата иилээһининэн «Илии сылааһа» – анал байыаннай дьайыыга сылдьар буойуттарга баҕа өттүнэн көмө, өйөбүл хамсааһынын кыттыылаахтарын «Кыайыы туһугар» аһаҕас былаһааккатыгар уопсастыбаннай түмсүүлэр ыыппыт үлэлэрин туһунан сырдатыылары оҥордулар, маастар-кылаас ыыттылар.
Аныгы технология сайдыытын хаамыытын иилээн олорор улуустааҕы «It-Центр» иилээһининэн Верхоянскай куорат орто оскуолатын информатика кэбиниэтигэр ыччат түмсүүлэрэ, эдэр исписэлиистэр кыттыылаах – IT систиэмэтинэн үүнэр көлүөнэни иитиигэ туһааннаах сессия ыытылынна.
Түмүү
Икки күннээх үлэни түмүктүүр сыаллаах, улуус бары муниципальнай тэриллиилэрин баһылыктарын, салайааччыларын, уопсастыбаннай түмсүүлэрин түмэн улуус инники сайдыытыгар аналлаах тэрээһиннэр ыытылынныллар: «Дьааҥы улууһун Верхоянскай куорат инники социальнай-экэнэмичэскэй сайдыыта» Баһылыктар Сэбиэттэрин пленарнай мунньаҕа; 2016 сыллаахха Олоҥхо Ыһыаҕа ыытыллыбыт Хоптолоох туонатыгар «Түмүү төрдө – төлкө түөрэҕэ» «Аал Луук Мас тула кэс тыл» тэрээһин.
Эбиэт кэнниттэн М.Л.Новгородов аатынан Верхоянскай куорат орто оскуолатын история кэбиниэтигэр Айар куттаах алаһа – «Эчий» Дьааҥы айар дьонун литературнай түмсүүтүн түһүлгэтэ үлэлээтэ, саҥа көрүүлэр, инники хайысхалаах үлэ туһунан кэпсэтии сүнньүнэн кэпсэттилэр.
«Сайдыыбыт тирэҕэ – сомоҕо түмсүүтэ» панельнай сессия презентационнай түһүлгэтигэр улуус муниципальнай тэриллиилэрин уопсастыбаннай түмсүүлэрин бэрэстэбиитэллэрэ ыыппыт үлэлэрин сырдаттылар.
Раиса Чирикова