90-с сылларга Эдуард Прокопьевич Клепечин салайааччылаах «Сээдьэ» вокальнай-инструментальнай ансаамбыл Дьааҥы оройуонун бары нэһилиэктэрин хабан улахан кэнсиэрдэри туруорбута уос номоҕор киирэн ахтыллар.
Бу ансаамбыл Саха сирин бүтүннүүтүн уонна өрөспүүбүлүкэ таһынан тилийэ гостуруоллаан хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар ырыаларын иһитиннэрэн улахан хайҕалы, билиниини ылбыта. Тас дойдулар таба түүтэ, сарыы, оҕуруолаах таҥастаах, бэйэлэрин төрөөбүт тылларынан, ону таһынан нуучча эстрадатын тылга туох да иҥнигэһэ суох «чыыстайдык» ыллыыр дьонноох ансаамбылы сэргиэхтэрин сэргээбиттэрэ. Ансаамбыл элбэх омук сирин улахан сыаналарын киэргэппитэ, тохтообот ытыс тыаһынан арыалламмыт кэнсиэрдэр быыстарыгар Чукотка, Бурятия тэлэбиидэнньэлэрэ, араадьыйалара элбэх интервьюлары ылбыттара. Байыаннай чаастарга кэнсиэрдээһин биир уратыта — онно Саха сириттэн тиийэн сулууспалыыр уолаттар киэн тутта үөрбүттэрэ, оттон Чукотка олохтоохторо биир тыллаахтарын көрсөн ийэ тылларынан истиҥник кэпсэппиттэрэ.
Аар-саарга аатырбыт «Сээдьэ» Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар Судаарыстыбаннай фольклорнай-эстраднай эвен-юкагир тыллаах ансаамбыллара сотору Саха сирин Хомсомуолун лауреата үрдүк ааты ылбыта. Талааннаах салайааччы, хотугу норуот ырыатын, тылын этигэр-хааныгар илдьэ сылдьар туундара уола Эдуард Клепечин сатабыллаах салайыытынан «Сээдьэ» ансаамбылы норуот билиммитэ. Ол эрээри, дьаалхааннаах 21 үйэ атын хараҕынан, ураты кулгааҕынан, сөбө суох быһаарыытынан «Сээдьэ» симэлийбитэ. Бу охсуу Эдуард Прокопьевич доруобуйатыгар күүскэ дьайан ыараханнык ыалдьан күн сириттэн барбыта.
«Ырыаһыт өллөҕүнэ ырыата хаалар» дииллэринии, Эдуард Прокопьевич — Ай-Бэй ырыалара «Крылатые песни сына Олеры» диэн нуоталаах, ахтыылардаах хомуурунньук буолан П. А. Ойуунускай атынан Саха судаарыстыбаннай литературнай мусуойун кыһатынан таҕыста. Сборник Саха сирин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын Ассоциацията уонна Саха сирин норуоттарын фольклорга уонна муусукаҕа мусуойун үбүлээһиннэринэн күн сирин көрдө. Кинигэ биир уратытынан хас нуоталаах ырыаларын ахсын кюар-код нөҥүө киирэн ырыалары истиэххэ, архивка уурулла сытар видеолары көрүөххэ сөп.
Эдуард Прокопьевич кэргэнэ РФ уонна СӨ Доруобуйаҕа харыстабылын туйгуна, үлэ бэтэрээнэ, Аллараа Халыма Киин балыыһатын үрдүк категориялаах исписэлииһэ — биэлсэрэ Александра Гариловна Клепечина ахтыытыгар маннык суруллубут: «Эдуард Прокопьевич — Ай-Бэй төрөөбүт аата: чукчалыы Долтыыргин, ол тылбааһа — Маршрут. Кини 1947 cыллаахха алтынньы 3 күнүгэр табаһыттар дьиэ-кэргэннэригэр бастакы оҕонон төрөөбүтэ. Аҕата Прокопий Иванович Клепечин «Үлэ кыһыл знамята» уордьаннаах Саха АССР биллиилээх булчута (чукча-эбээн). Ийэтэ Мария Петровна Клепечина кэргэнини кытта куруук бииргэ сылдьыбыт булчут (эбээн-юкагир). 1974 сыллаахха туундараҕа, Илин-Сибиир муоратыгар үүтээннэригэр киирбит үрүҥ эһэни өлөрбүт. Эдуард Покопьевич Андрюшкино оскуолатыгар үөрэнэр кэмнэригэр каникуллара дьонун учаастагар-ыстаадаҕа ааһара. Летчик буолар ыра санаалааҕа эрээри, муусука кини дьылҕатын быһаарбыта. Дьокуускайдааҕы музыкальнай училищены бүтэрээт Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр сулууспалаабыта. Саха сиринээҕи опера уонна балет тыйаатырын хоругар ыллаабыта, филармонияҕа артыыһынан үлэлээбитэ. Хас да музыкальнай үнүстүрүмүөннэргэ оонньуура. «Сээдьэ» ансаамбылы бастаан 1972 cыллаахха Андрюшкино кулуубун иһинэн тэрийбитэ. Кини от охсоро — оруоҥҥа от охсуутугар 1 га 113 суотайы охсон чөмпүйүөннээбитэ, ону ким да куоһара илик. Ыты сыарҕалаан көлүйэн сүүрдүүгэ иккитэ бастаан турардаах. Олоххо дьулуурдаах, олоҕу олус таптыыр киһи этэ. 1980 сылларга Улан-Удэтааҕы култуура үнүстүүтүн кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ. Кинилиин 46 сыл дьоллоохтук олорбуппут. Түөрт уолу төрөтөн улаатыннарбыппыт. 1976 сыллаахха сэбиэскэй эстрада биллиилээх ырыаһыта Маргарита Суворова бэйэтин группатын кытта кэлэ сылдьыбыта. Эдуард Прокопьевич «Сээдьэ» диэн ырыатын истэн олус биһирээбитэ уонна бэйэтин репертуарыгар ылбыта, ол ырыа «Мелодия» грампластинкаҕа тахсыбыта. Кэргэним элбэх композитордары, политиктары кытта уопсай тылы булар аһаҕас, эйэҕэс, көнө майгылаах киһи этэ».
Үөһээ этиллибитин курдук, сборникка видеоархивка 12 матырыйаал киирбит. Оттон библиографическай ыйынньыгар Эдуард Прокопьевич — Ай-Бэй айар үлэтин сырдатар элбэх публикациялар киирбиттэр. «Крылатые песни сына Олеры» кинигэ-сборник муусуканы, ырыаны сэҥээрээччилэргэ, муусука оскуолаларыгар үчүгэй репертуар, бэлэх буолуо. Саха сирин дьонун-сэргэтин бэйэтин үйэлээх ырыаларынан долгуппут туундара уолун айымньылара өссө да ыллана, иһиллэ туруохтара.
Раиса Чирикова