Манна сүүстэн тахса улууспут бары оскуолаларыттан кэлэн кыттыыны ыллылар, үөрэннилэр, үөрэттилэр уонна уопут атастастылар.
«Үөрэх баар – бараммат баай» диэн өс хоһооно наһаа да сөпкө этиллибит эбит. Учуутал барахсан бу күн сиригэр олорорун тухары үөрэнэр, үүнэр-сайдар. Сыл аайы сайдыы, уларыйыы, сана сүүрээни киллэрии буоларын бары бэркэ билэн олордохпут. Онон, үүнэр-сайдар суолу бары тобула сатыыр, көрдүү, сайыннара сатыыр буоллахпыт. Ол эрээри Дьокуускай куоракка билиини үрдэтинэ барарга талбыт киьи баҕа өттүнэн барара-кэлэрэ үгүс элбэх уустуктардаах. Хоту олорор учууталга бырайыас, айан ыарахана элбэх толкуйу үөскэтэр. Ордук, элбэх оҕолоох, эдэр учууталларга уонна саҥа үлэлэрин саҕалааччыларга.
Онон, Дьокуускайтан С.Н.Донской-ll аатынан Үөрэҕирии сайдыытын уонна учууталлар квалификацияларын үрдэтии институтуттан чулуулартан чулуу методистара улууспутугар кэлэн үөрэтэллэрэ, санаа атастаһаллара, биһиэхэ методическай өттүгэр көмө оҥороллоро олус бэрт эбит. Кинилэр 2020 сыллаахтан «Арктика учуутала» бырайыак чэрчитинэн сүрдээх киэҥ далааһыннаах үлэлэри ыыттылар. Биһиги учууталларбыт үлэлэрин, опыттарын туһунан иһитиннэриилэри истэн, сүбэ-ама биэрэллэрэ биһиэхэ олус табыгастаах ньыма, туспа хайысхалаах диэххэ сөп.
Кимнээх кэлэн үөрэтэн-такайан бардылар диэн наһаа интэриэһиргээн төрөппүттэр, Дьааҥыбыт дьоно, салайааччылара ыйыталаөан ааспыттара киһини сэргэхситэр уонна санааны сөргүтэр диэххэ сөп эбит. Тоҕо диэтэххэ, республикабыт саамай чаҕылхай, опыттаах, билиилээх педагогтара, методистара кэлэн үөрэтэн-такайан, сүбэлээн-амалаан барбыттарыттан, үөрэппиттэриттэн наһаа диэн астынныбыт. Биһиги кинилэртэн элбэххэ да үөрэннибит, биир сүөм үрдээтибит дии сананныбыт. Бу олох кылгас бириэмэ иһигэр бука барыбытыгар сарсыарда 9 чаастан саҕалаан киэьээ хойукка диэри үлэлээн, сүбэлээн, үөрэтэн-такайан күннээҕи олохпут бириэмэлэрэ олох билбэккэ да ааспыттарыттан соһуйан эрэ хааллыбыт. Оҕолору үөрэтии араас кистэлэҥнэрин, хайысхаларын, билиилэрин хаҥатаары, сонун уларыйыылары үөрэтээри улууспут араас нэһилиэктэриттэн, биһиги оскуолабытыттан учууталларбыт олох утаппыттыы хас биирдии лекцияны астынан иһиттилэр, ону тэҥэ үлэлэрин опыттарын кэпсээннэр, санаа үллэстэннэр кэпсээн-ипсээн соьуттулар. Наьаа да айымньылаах, ис дирин өйдөбүллээх, инникигэ эрэллээх үлэлээх учууталлар баалларыттан олох үөрдубут, киэн тутта иьиттибит, элбэххэ үөрэннибит. Дьэ, маны этэн эрдэхтэрэ, учуутал барахсан кун аайы үөрэнэр диэн. Учуутал үөрэнэр, үүнэр-сайдар, үөрэнээччилэрин туһугар сүүрэр-көтөр, ону таһынан дьиэ кэргэнин көрөр, тулалыыр эйгэтин көрөр-истэр. Онтон, кини хаһан сынньанар? Ол туһунан кини санаабат. Учуутал барахсан хас биирдии үөрэнээччитин туһугар кыһаллар, сүүрэр-көтөр.
Баатаҕай орто оскуолатыгар республикабыт чулууттан-чулуу методист лектордара кэлэн үөрэтэн бардылар. Кинилэр хас биирдии уруогу ырытыылара, лекциялара, сүбэлэрэ-амалара олус дириҥ ис хоһооннохтор, инникигэ эрэллэри үөскэппиттэрэ кэрэхсэбиллээх. Ол курдук умсугутуулаахтык үөрэтэннэр улууспут хас биирдии учууталын үөрэх-билии аартыгар угуйдулар, сайыннардылар.
Түмүкпэр, улууспут бары учууталларын, иитээччилэрин ааттарыттан махтаныахпыт этэ Андросова Любовь Николаевнаҕа – кини нуучча тылын учууталларыгар уонна улууспут 9-11 кылаас үөрэнээччилэригэр сүрдээх улахан билиини биэрбитигэр. Прокопьева Людмила Николаевнаҕа – Кини 40-н тахса алын кылаастар учууталларыгар дириҥ ис хоһоонноох лекцияларыгар уонна биирдиилээн методическай көмөлөрүгэр. Третьякова Сардаана Васильевнаҕа – кини иитэр-салайар үлэни тэрийиигэ кылаас салайааччыларыгар, психологтарга, социальнай педагогтарга наһаа да дириҥ ис хоһоонноох сүбэлэри, тэрээһиннэри, иһитиннэриилэри билиһиннэрдэ. Салгыы махтаныа этибит математика курдук уустук предмекка учууталлары уонна 9-11 кылаас үөрэнээччилэрин үөрэппит-такайбыт Баишева Марина Ивановнаҕа уонна оҕо уһуйааннарын иитээччилэригэр дириҥ ис хоһоонноох, наһаа туһалаах лекциялары билиһиннэрбит Колмогорова Татьяна Вячеславовнаҕа. Татьяна Вячеславовна улууспут уһуйааннарын иитээччилэригэр элбэх да араас хайысхалаах үлэ көрүҥнэрин билиһиннэрдэ. Бука бары наьаа дуоһуйа үөрэннибит, элбэҕи да биллибит.
Дьэ, маны этэн эрдэхтэрэ, учуутал күн-түүн үөрэнэр уонна үөрэтэр диэн. Салгыы махтал истиҥ тылларын тириэрдэбит Баатаҕай орто оскуолатын коллективын учууталларыгар, үлэһиттэригэр уонна директорыгар Григорьева Людмила Николаевнаҕа. Кини салайар коллектива уонна тус бэйэтэ, бу сүрдээх тэрээһиннээх, түбүктээх куурсу салайан, сүүрэн-көтөн, хас биирдиилэригэр болҕомто ууран улууспут учууталлара наьаа да элбэх киһи туоһу суруктаах уонна опыттарын атастаспыттарын кэрэһэлиир сертификаттаах үөрэн-көтөн олорор нэһилиэктэригэр айаннаатылар.
Этэҥҥэ Дьааҥыбыт учууталлара уонна иитээччилэрэ үтүмэн үгүс үйэлэргэ ааккыт ааттана, суон сураҕыра туруохтун диэн алгаатаҕым буолуохтун.
Анна Николаевна Стручкова, Баатаҕай орто оскуолатын учуутала